Krzesła PRL – kultowa “Muszelka” Teresy Kruszewskiej

Polskie wzornictwo w latach 50. i 60. przeżywało swój rozkwit dzięki działalności kilku projektantów. Jednym z nich była Teresa Kruszewska, która zasłynęła między innymi pięknym krzesłem „Muszelka”.

Lata 50. był to okres fascynacji sklejką. Materiał okazał się bardzo plastyczny i otworzył przed projektantami nowe możliwości. Meble zyskały ciekawe, organiczne kształty.  To właśnie na początku lat 50. powstał kultowy projekt Teresy Kruszewskiej, czyli krzesło Muszelka. Wykonane zostało z drewna brzozowego oraz giętej sklejki i lakierowane w dwóch wersjach kolorystycznych – jasnej i ciemnej. Projekt powstał w roku 1956, a realizacji krzesła podjął się warsztat stolarski Spółdzielni ŁAD. Zarówno jego forma, jak i tworzywo użyte do jego konstrukcji (sklejka) wpisały się w najmodniejsze wówczas światowe trendy.

Konstrukcyjne eksperymenty Teresy Kruszewskiej

Elastyczność i wytrzymałość sklejki otworzyła Teresie Kruszewskiej drogę do konstrukcyjnych eksperymentów. W roku 1956 zaprezentowała na wystawie 30-lecia “Ładu” w zestawie mebli mieszkalnych krzesła “Muszelka”. Organiczna forma siedziska uformowana została z jednego płata sklejki, a przebiegające przez oparcie miejsce łączenia ukrywa igielitowy oplot. Konstrukcja nośna różniła się kolorystyczne od siedziska, a rozchylone nogi zwężały się ku dołowi. Wszystkie te elementy były charakterystyczne dla wówczas wkraczającej do polskiego projektowania nowego trendu zwanego nowoczesnym.

“Muszelka” wyróżniła się na tle innych polskich mebli powstałych w roku 1956 i szybko trafiła na listę osiągnięć rodzimego wzornictwa. Została doceniona. Była pokazywana na licznych wystawach w kraju i za granicą. Nie doczekała się jednak wdrożenia do masowej produkcji.

Kruszewska wspomina w rozmowie dla culture.pl: “Chciałam zrobić coś nowatorskiego. Sklejka jest cudownym materiałem, bardzo plastycznym – odkrywaliśmy wtedy jej możliwości. Ład produkował ”Muszelkę”, ale na zasadzie ”hand made”. Jak 25 sztuk pojechało na wystawę do Paryża, to już nie wróciło. Francuzi na pniu wszystko kupili, a u nas klienci musieli czekać kilka miesięcy na kolejną niewielką partię krzeseł. Stolarze narzekali, że to wymagający, pracochłonny mebel.”.

Moda na tapicerowaną “Muszelkę” – lata 60. i 70.

Projekt Kruszewskiej nie trafił wprawdzie do polskich domów, ale doczekał się godnego następcy. W latach 60. i 70. zapanowała moda na krzesła muszelki, ale tym razem tapicerowane. Ze względu na charakterystyczny otwór w oparciu, wyglądały i nadal wyglądają lekko i elegancko. O tym modelu można powiedzieć wiele. Jednak „Muszelka” nie jest pojedynczym projektem. Jest częścią zestawu mebli mieszkaniowych. Zestaw obejmował stoły zestawiane, krzesełka i fotel „Muszelka”, leżankę oraz półki nastawne. Atrakcyjna forma krzesełka przyniosła mu uznanie od momentu powstania. Krzesło “Muszelka” zyskało status ikony i jest on jak najbardziej zasłużony.

Teresa Kruszewska – wybitna projektantka mebli

Teresa Kruszewska, urodziła się 10 kwietnia 1927 roku w Warszawie. Zasłynęła nie tylko jako autorka krzesła “Muszelka”, ale także mebli dla dzieci i architektury wnętrz. Studiowała architekturę wnętrz, zrobiła dyplom w 1952 roku u Jana Kurzątkowskiego w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Jeszcze jako studentka rozpoczęła pracę na macierzystej uczelni, z którą była związana przez ponad 40 lat. Pracowała dla Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, Spółdzielni Artystów “Ład” i Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego “Cepelia”. Od połowy lat 60. współpracowała z Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym Meblarstwa w Poznaniu. Zdobyła m.in. III nagrodę na I Targach Wzornictwa w Warszawie (1961), II nagrodę w konkursie “Meble 73” w Poznaniu, medal na I Międzynarodowym Triennale Mebla w Poznaniu (1980). Zmarła w czerwcu 2014 w wieku 87 lat.

Jej prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i Poznaniu, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Rhode Island School of Design w Stanach Zjednoczonych oraz w Vitra Design Museum. Teresa Kruszewska była wybitną projektantką. Należy do ważniejszych polskich projektantów drugiej połowy XX wieku. Jej twórczość jest dziś na nowo odkrywana, pokazywana na wystawach i szeroko komentowana w publikacjach o polskim designie. Sama projektantka podkreślała swoją pasję do wykonywanego zawodu i całkowite na nim skupienie. Opowiedziała o tym w wywiadzie dla Wysokich Obcasów z 2012 roku.

Znaczenie dokonań projektantki dla polskiego wzornictwa

“Muszelka” przyniosła Kruszewskiej sławę i uznanie środowiska, miała też ogromny wpływ na prace innych projektantów.

  •  W 2007 roku w kwartalniku “2+3D” ukazał się artykuł dr. Krystyny Łuczak- Surówki poświęcony twórczości Kruszewskiej.
  • W 2008 roku projektantka udzieliła wywiadu Gian Luce Amadei, który wraz z innymi wywiadami, znalazł się w książce “Discovering Women in Polish Design: Intreviews and Conversations”.
  • W 2011 roku, meble projektu Teresy Kruszewskiej można było oglądać na wystawie “Chcemy być nowocześni. Polski design 1955-1968” w Muzeum Narodowym w Warszawie.
  • W 2010 roku wydano katalog przeżywającej triumf Muszelki oraz album wydany przez Instytut Adama Mickiewicza w  “Out of the Ordinary. Polish Designers of the 20th Century” pod reakcją Czesławy Frejich.
  • W 2012, na Akademii sztuk Pięknych w Warszawie odbyła się wystawa poświęcona twórczości  Teresy Kruszewskiej.

Wszystkie te wydarzenia potwierdzają wagę dokonań projektantki i wzrastające zainteresowanie stylem przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Meble przez lata niedoceniane, dzisiaj błyszczą jak prawdziwe gwiazdy. Krzesła z PRL-u znów zdobią kuchnie i salony. Oczyszczone z warstwy lakieru i ubrane w nową tapicerkę wyglądają lepiej niż kiedykolwiek.

Krzesła z PRL-u – dobry design w cieniu historii

Starsze osoby w meblach z PRL’u widzą odbicie dawnego reżimu: pustych półek sklepowych, jednakowo urządzonych mieszkań. Młode pokolenie, uwolnione od ciężaru wspomnień, dostrzega przede wszystkim piękne, dobrze zaprojektowane przedmioty. Większość mebli z PRL-u powstała w pracowniach zdolnych projektantów. Poniżej prezentujemy jedną z naszych zdobyczy i chwalimy się efektami renowacji.

Peerelowskie krzesła, podobnie jak inne meble z tego okresu, są solidne i wykonane z dobrej jakości materiałów. Przetrwały kilkadziesiąt lat, a po renowacji znów wyglądają jak nowe. W niektórych przypadkach trudno uwierzyć, że mamy do czynienia z przedmiotem, który powstał 50 albo 60 lat temu. Przy odrobinie cierpliwości można upolować prawdziwe perełki.


Najmniej zapłacimy za stare, zniszczone egzemplarze, które wymagają kompletnego odświeżenia. W sprzedaży znajdziemy również krzesła z PRL-u po renowacji oraz całkiem nowe okazy, wykonane na bazie starych projektów. Modele, które doczekały się wznowienia (np. fotel 366 Chierowskiego), kosztują więcej niż meble z rynku wtórnego, ale wciąż nieporównanie mniej niż dzieła zachodnich projektantów.

Źródła:

Cud Muszelek – Krzesełka “Muszelka” z zestawu mebli mieszkaniowych autorstwa Teresy Kruszewskiej, 1956. Autorka: Krystyna Łuczak-Surówka-Tekst oryginalnie opublikowany w albumie wydanym przez Instytut Adama Mickiewicza “Out of the Ordinary. Polish Designers of the 20th Century”. http://designby.pl/2016/06/09/cud-muszelek/

Ikona polskiego wzornictwa: Fotel to łatwizna! Rozmowa z prof. Teresą Kruszewską http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/51,96856,11576538.html?i=4

Teresa Kruszewska. Architekt wnętrz. Twórczość http://ladnydom.pl/wnetrza/1,93236,11433415,Teresa_Kruszewska__Architekt_wnetrz__Tworczosc.html

Teresa Kruszewska 10.04.1927—6.06.2014 https://culture.pl/pl/tworca/teresa-kruszewska